Dro­dzy Bra­cia i Siostry,

Dzi­siaj, gdy gro­ma­dzi­my się w modli­twie zwró­ce­ni ku Naj­święt­szej Maryi Pan­nie, Kró­lo­wej Pol­ski, pra­gnie­my z głę­bi ser­ca zgłę­bić tajem­ni­cę wia­ry Mat­ki Jezu­sa, któ­ra od wie­ków towa­rzy­szy histo­rii i zma­ga­niom Pola­ków. Przed wie­ka­mi Wit Stwosz umie­ścił ją aż 15 razy w naj­słyn­niej­szej nasta­wie ołta­rzo­wej goty­ku. A Król Jan Kazi­mierz oddał Rzecz­po­spo­li­tą Jej opie­ce jako ducho­wej Kró­lo­wej. W kon­tek­ście cier­pie­nia kró­la, wiel­kie­go zagro­że­nia Ojczy­zny, Mary­ja sta­je przed nami jako postać, któ­ra umie stać pod krzy­żem, naj­le­piej rozu­mie wia­rę prze­cho­dzą­cą ponad każ­dy ból i trud. 

Gdy spo­glą­da­my na ewan­ge­licz­ną sce­nę pod krzy­żem, widzi­my Mary­ję Bole­sną. To nie­zwy­kłe połą­cze­nie mat­czy­nej miło­ści z byciem pod krzy­żem odkry­wa przed nami głę­bo­ki sens, jakim jest bycie świad­kiem nie tyl­ko rado­ści, ale i po ludz­ku bio­rąc, tra­ge­dii. Tak samo jak Mary­ja dzie­li­ła cier­pie­nie z Jezu­sem, tak my jako Pola­cy, pró­bo­wa­li­śmy dzie­lić wła­sny ból z Jezu­so­wym w wie­lu „sytu­acjach krzy­żo­wych”. Dobrze nam, że mamy tę ducho­wą Mat­kę za wzór. Choć pod krzy­żem nie ma stre­fy kom­for­tu, to wie­my, jak żyć nie tyl­ko w chwi­lach pro­spe­ri­ty, ale i w cza­sach nie­po­ko­ju, tru­du i klęski.

W histo­rii Pola­ków na obczyź­nie widzi­my, jak mimo trud­no­ści, ich „maryj­na” deter­mi­na­cja i talent przy­czy­ni­ły się do budo­wy wiel­kie­go pol­skie­go dzie­dzic­twa, któ­re do dziś pozo­sta­je nie­oce­nio­ne. Adam Mic­kie­wicz nie tyl­ko two­rzył wier­sze, któ­re wzru­sza­ły ser­ca Pola­ków na obczyź­nie, ale poprzez swo­je dzie­ła stał się pomo­stem mię­dzy Pol­ską a Euro­pą. Jego „Dzia­dy” i „Pan Tade­usz” two­rzy­ły głę­bo­kie prze­ko­na­nie jak sil­ną kul­tu­rę repre­zen­tu­je­my. W ten spo­sób Mic­kie­wicz stał się jed­nym z głów­nych gło­sów w wal­ce o pol­ski los, wyko­rzy­stu­jąc lite­ra­tu­rę jako for­mę „soft power” – jed­no­cze­śnie uzdra­wia­jąc dusze naro­du. To on sła­wił Mary­ję świe­cą­cą w jego życiu. 

Pan­no świę­ta, co Jasnej bro­nisz Częstochowy
I w Ostrej świe­cisz Bra­mie! Ty, co gród zamkowy
Nowo­gródz­ki ochra­niasz z jego wier­nym ludem!
Jak mnie dziec­ko do zdro­wia powró­ci­łaś cudem,
(Gdy od pła­czą­cej mat­ki pod Two­ją opiekę
Ofia­ro­wa­ny, mar­twą pod­nio­słem powiekę
I zaraz mogłem pie­szo do Twych świą­tyń progu
Iść za wró­co­ne życie podzię­ko­wać Bogu),
Tak nas powró­cisz cudem na Ojczy­zny łono.

Fry­de­ryk Cho­pin, poprzez swo­je genial­ne kom­po­zy­cje, wpro­wa­dzał pol­skie brzmie­nia do salo­nów euro­pej­skich. Jego utwo­ry sta­ły się sym­bo­lem tęsk­no­ty za ojczy­zną. Wyko­rzy­sty­wał moty­wy reli­gij­ne w twór­czo­ści, jak ten z „Lulaj­że Jezu­niu” w Sche­rzo h‑mol op. 20. Muzy­ka Cho­pi­na w chwi­lach cier­pie­nia, sta­wa­ła się czę­sto lekar­stwem dla zra­nio­nych serc, a jed­no­cze­śnie narzę­dziem w wal­ce o przy­wró­ce­nie bla­sku pol­skiej kul­tu­ry. Cho­pin, będąc na emi­gra­cji, stał się jed­nym z naj­waż­niej­szych przed­sta­wi­cie­li pol­skiej kul­tu­ry na świe­cie, a jego dzie­dzic­two do dziś poru­sza ser­ca. Mało kto wie, że ks. Alek­san­der Jeło­wic­ki wyspo­wia­dał przy­ja­cie­la w ostat­nich dniach życia. Pisał tak: „poda­łem Cho­pi­no­wi [wize­ru­nek] Pana Jezu­sa ukrzy­żo­wa­ne­go, skła­da­jąc Go w mil­cze­niu na jego dwie ręce. I z obu oczu try­snę­ły mu łzy. „Czy wie­rzysz?”, zapy­ta­łem. Odpo­wie­dział: „Wie­rzę”. „Jak cię mat­ka nauczy­ła?”. Odpo­wie­dział: „Jak mię nauczy­ła mat­ka!”. I wpa­tru­jąc się w Pana Jezu­sa ukrzy­żo­wa­ne­go, w poto­ku łez swo­ich odbył spo­wiedź świę­tą. I tuż przy­jął Wia­tyk i Ostat­nie Poma­za­nie, o któ­re sam prosił”.

Podob­nie Igna­cy Domey­ko (1802–1889), głę­bo­ko wie­rzą­cy kato­lik, piel­grzym do pamią­tek Chry­stu­sa w Zie­mi Świę­tej, nauko­wiec i inży­nier, któ­ry okre­ślał pol­skość poprzez swo­je osią­gnię­cia w Chi­le. Orga­ni­zu­jąc nowo­cze­sną mine­ra­lo­gię i refor­mu­jąc uni­wer­sy­tet w San­tia­go, two­rzył fun­da­men­ty dla przy­szłych poko­leń, będąc inspi­ra­cją dla Pola­ków w Ame­ry­ce Łaciń­skiej. A inny emi­grant Paweł Edmund Strze­lec­ki (1797–1873), czło­wiek wia­ry i Kościo­ła, odkryw­ca i geo­log, któ­ry z pasją badał austra­lij­ski kon­ty­nent, nadał szczy­to­wi Mount Kościusz­ko imię jed­ne­go z naszych naj­więk­szych boha­te­rów naro­do­wych. Jego eks­plo­ra­cje i odkry­cia przy­czy­ni­ły się do budo­wy nowe­go wize­run­ku Pol­ski w Austra­lii. Anto­ni Nor­bert Patek (1812–1877) zdą­żył jako zale­d­wie 18-latek zdo­być za służ­bę w kawa­le­rii powsta­nia listo­pa­do­we­go Zło­ty Krzyż Orde­ru Vir­tu­ti Mili­ta­ri. Musiał ucho­dzić. Na emi­gra­cji osiadł w Szwaj­ca­rii. W Gene­wie zało­żył po latach prak­ty­ki wła­sną wytwór­nię zegar­ków, w któ­rych sto­so­wa­no naj­no­wo­cze­śniej­szy wyna­la­zek: naciąg głów­ko­wy. W 1845 roku, w spół­ce z fran­cu­skim wyna­laz­cą Adria­nem Phi­lip­pem, stwo­rzył nową fir­mę zegar­mi­strzow­ską, któ­ra wpro­wa­dzi­ła na rynek zegar­ki z osob­nym sekund­ni­kiem. Fir­ma Patek Phi­lip­pe zdo­by­ła reno­mę jesz­cze za jego życia, pro­du­ku­jąc jed­ne z pierw­szych na świe­cie zegar­ków na rękę. Nosi­li je nawet kró­lo­wie Fran­cji. Dziś jego fir­ma jest naj­bar­dziej eks­klu­zyw­ną mar­ką zegar­ków na świe­cie. Jego osią­gnię­cia były dowo­dem na to, że nawet w obli­czu nie­wo­li, Pola­cy potra­fią two­rzyć, roz­wi­jać się i przy­no­sić chwa­łę swo­jej ojczyź­nie. Mało kto wie, że Anto­ni Patek za aktyw­ność w śro­do­wi­sku kato­lic­kim w Gene­wie otrzy­mał od papie­ża Piu­sa IX tytuł hra­biow­ski. Ich przy­kła­dy jak wzor­ce wspo­ma­ga­ją nas w prze­ko­na­niu, że war­to zawie­rzyć Bogu sie­bie jak Mary­ja pod krzy­żem.

Dodaj­my jesz­cze jed­no. Nie nad­uży­waj­my inter­pre­ta­cji dzi­siej­sze­go pie­śni-psal­mu w odnie­sie­niu „tyl­ko” do nasze­go naro­du. Refren wyśpie­wu­je: „Tyś wiel­ką chlu­bą nasze­go naro­du” (Jdt 13,18−20). Zwróć­my jed­nak uwa­gę na nad­rzęd­ne i nie­zbęd­ne hory­zon­ty: lud-naród-wspól­no­tę świę­tych w nie­bie. To pierw­szy plan wywyż­sze­nia Maryi, Kró­lo­wej Wszyst­kich Świę­tych. Po dru­gie popa­trz­my na kon­tekst powsta­nia tej pie­śni. To wiel­kie bło­go­sła­wień­stwo Ozja­sza, jed­ne­go z przy­wód­ców mia­sta Betu­lia – oble­ga­ne­go przez woj­ska asy­ryj­skie pod wodzą Holo­fer­ne­sa – na cześć Judy­ty. Ten dru­gi plan wywyż­sze­nia kobie­ty-boha­ter­ki naro­du żydow­skie­go wska­zu­je, że dzię­ki odwa­dze i dzia­ła­niom Judy­ty mia­sto nie pod­da­ło się prze­wa­ża­ją­cym siłom prze­ciw­ni­ka i zosta­ło oca­lo­ne, choć obroń­cy utra­ci­li już wszel­ką wia­rę w powo­dze­nie obro­ny. Judy­ta pod­stę­pem dopro­wa­dzi­ła do śmier­ci kró­la Holo­fer­ne­sa. Jej mądrość, prze­bie­głość, ufność w Bożą opatrz­ność spra­wi­ły, że woj­ska asy­ryj­skie wyco­fa­ły się w popło­chu. W naszej tra­dy­cji chrze­ści­jań­skiej wła­śnie w Judy­cie upa­tru­je­my pier­wo­wzór Maryi. Obie ufa­ły Bogu i żar­li­wie się modli­ły. Obie ryzy­ko­wa­ły całym wła­snym życiem. Po spra­wie­dli­wo­ści, dopie­ro w trze­cim nie­ja­ko pla­nie, sło­wa refre­nu „Tyś wiel­ką chlu­ba nasze­go naro­du” może­my odnieść do maryj­no­ści Pola­ków, milio­nów obra­zów-ikon domo­wych z podo­bi­zną Świę­tej Patron­ki i dzie­siąt­ków sank­tu­ariów w gra­ni­cach naszych ziem, dzi­siej­szych i daw­nych, wiel­kich sła­wą z Jasną Górą, Ostrą Bra­mą na cze­le, i tych malut­kich, ukry­tych gdzieś na koń­cu drogi.

Dro­dzy, Mary­ja jako Kró­lo­wa Pol­ski, sta­je przed nami nie tyl­ko jako sym­bol mat­czy­nej miło­ści, ale i jako wzór zacho­wa­nia w obli­czu cier­pie­nia dla tych, któ­rzy w trud­nych cza­sach potra­fi­li wnieść wie­le dobra i pięk­na w świat. Patrząc na Jej życie, uczmy się z Jej doświad­cze­nia, aby nasze cier­pie­nie i zma­ga­nia prze­kształ­cać w twór­czość mają­cą moc zmie­nia­nia i dosko­na­le­nia rze­czy­wi­sto­ści. Niech Jej wsta­wien­nic­two pro­wa­dzi nas do wza­jem­nej miło­ści i soli­dar­no­ści, ujaw­nia­jąc, że nawet w trud­niej­szych chwi­lach zawsze może­my szu­kać świa­tła i nadziei. Podej­mij­my tę misję, mając na uwa­dze tak boga­te dzie­dzic­two Ewan­ge­lii, Ojczy­ny naszej i Kra­ko­wa. Amen.

/​ks. inf. Dariusz Raś/