Poże­gna­nie Alek­san­dra Łodzia-Kobylińskiego

W pew­nym wędrow­nym cyr­ku w Danii, ale prze­cież mogło się to zda­rzyć wszę­dzie, tak­że w Kra­ko­wie nagle wybuchł gwał­tow­ny pożar. Dyrek­tor cyr­ku posta­no­wił wezwać na pomoc miesz­kań­ców sąsied­niej wsi. Zwró­cił się do klau­na, wystro­jo­ne­go już do wystę­pu, aby czym prę­dzej udał się w kie­run­ku osie­dli i bła­gał kogo tyl­ko spo­tka o przy­łą­cze­nie się do wal­ki z żywio­łem. Ale ludzie uzna­li nawo­ły­wa­nia klau­na za świet­ny chwyt pro­pa­gan­do­wy, któ­ry ma zwa­bić ich na przed­sta­wie­nie. Nie dość, że nie pobie­gli na ratu­nek, to w dodat­ku bawi­li się w naj­lep­sze. Popy­cha­li go, chwy­ta­li za gar­de­ro­bę, nadep­ty­wa­li na duże buty, stro­ili miny i kla­ska­li w dło­nie. Jedy­nie klaun miał ocho­tę raczej pła­kać niż śmiać się. Darem­nie pod­no­sił głos, gesty­ku­lo­wał, tłu­ma­czył, że nie ma w tym żad­ne­go pod­stę­pu, że cyrk się rze­czy­wi­ście pali. Wszyst­ko na nic. Odpo­wia­da­ły mu kolej­ne sal­wy śmie­chu. Owszem, nie­któ­rzy uwa­ża­li, że świet­nie gra swo­ją rolę, ale żaden z nich nie był w sta­nie uwie­rzyć w ogła­sza­ne przez nie­go aler­ty. Osta­tecz­nie ogień prze­niósł się do wsi przez wyschnię­te po zbio­rach pola i na pomoc było już za póź­no. W ten spo­sób zarów­no wieś, jak i cyrk doszczęt­nie spłonęły.

Przy­to­czo­na opo­wieść Søre­na Kier­ke­ga­ar­da zosta­ła uży­ta w książ­ce pt. The Secu­lar City wyda­nej w 1965 roku przez zna­ne­go ame­ry­kań­skie­go kazno­dzie­ję Harveya Coxa dla opi­sa­nia sytu­acji współ­cze­sne­go teo­lo­ga, któ­ry nie znaj­du­je żad­ne­go posłu­chu u ludzi, repre­zen­tu­ją­cych świa­to­wy porzą­dek. Nikt go nie bie­rze na serio w jego bła­zeń­skim stro­ju ze śre­dnio­wie­cza, czy innej minio­nej epo­ki. Cokol­wiek powie, jego rola spra­wia, że z góry wia­do­mo, że to tyl­ko przed­sta­wie­nie, któ­re z rze­czy­wi­sto­ścią ma nie­wie­le wspólnego.

Zain­spi­ro­wa­ny tym obra­zem, Joseph Rat­zin­ger w swo­jej książ­ce z 1968 roku pt. Wpro­wa­dze­nie w chrze­ści­jań­stwo, zauwa­ża, że ten wstrzą­sa­ją­cy obraz, choć zawie­ra wie­le praw­dzi­wych spo­strze­żeń i skła­nia do zasta­no­wie­nia, zanad­to uprasz­cza spra­wę. Suge­ru­je bowiem, że klaun, będą­cy uoso­bie­niem teo­lo­ga posia­da peł­nię wie­dzy i wystę­pu­je z jasnym orę­dziem, pod­czas gdy wyśmie­wa­ją­cy go tłum nie­do­wiar­ków potrze­bu­je poucze­nia. Czy wystar­czy­ło zatem, aby klaun zmie­nił ubiór, starł szmin­kę i się­gnął po nowy język prze­ka­zu, a wte­dy ludzie spoj­rze­li­by na nie­go ina­czej i pospie­szy­li gasić pożar? Rat­zin­ger prze­no­si tę wąt­pli­wość na popu­lar­ną w tam­tym cza­sie ideę aggior­na­men­to, któ­ra zakła­da­ła, że uno­wo­cze­śnie­nie prze­ka­zu reli­gij­ne­go pozwo­li nawią­zać dia­log ze świa­tem w duchu Sobo­ru Waty­kań­skie­go II?

Póź­niej­szy pre­fekt Kon­gre­ga­cji Nauki Wia­ry, a następ­nie papież Bene­dykt XVI, naj­wy­raź­niej prze­czu­wał naiw­ność tej nadziei. Dosko­na­le wie­dział, że każ­dy, kto pró­bu­je gło­sić wia­rę współ­cze­snym ludziom może wyda­wać się bła­znem. Nie jest to jed­nak ani jedy­ne, ani nawet naj­więk­sze zagro­że­nie na jakie natra­fia. Ten bowiem, kto bie­rze swo­ją wia­rę na serio, nie tyl­ko musi zmie­rzyć się z pro­ble­mem wyja­śnie­nia jej innym, ale tak­że same­mu sobie. Akt wia­ry doko­nu­je się wśród cią­głych nie­bez­pie­czeństw i powąt­pie­wań. Nie ina­czej jest w przy­pad­ku czło­wie­ka nie­wie­rzą­ce­go, któ­ry w obli­czu nie­wy­ja­śnio­nych zja­wisk bywa zmu­szo­ny do rewi­zji swo­je­go podejścia.

Dla posze­rze­nia tego obra­zu, Joseph Rat­zin­ger się­ga po dra­mat Pau­la Clau­de­la pt. Atła­so­wy trze­wi­czek, któ­ry roz­po­czy­na się od sce­ny zato­pie­nia przez kor­sa­rzy okrę­tu, któ­rym podró­żo­wał misjo­narz. Oca­la­ły z kata­stro­fy kapłan, przy­wią­za­ny do bel­ki błą­dzi po wzbu­rzo­nych wodach oce­anu. Utrzy­mu­jąc się na powierzch­ni dzię­ki kawał­ko­wi drew­na wygła­sza swój ostat­ni mono­log: „Dzię­ku­ję Ci Panie, że mnie tak przy­wią­za­łeś! A prze­cież nie­raz Two­je naka­zy mia­łem za uciąż­li­we. A wola moja była chwiej­na i opor­na. Dziś jed­nak przy­lgną­łem do Cie­bie, że nie spo­sób już zbli­żyć się bar­dziej (…). Jestem zaiste przy­wią­za­ny do krzy­ża, ale krzyż ten pły­nie swo­bod­nie po morzu”.

Alek­san­der Łodzia-Koby­liń­ski, zna­ny powszech­nie jako Maki­no, uro­dził się w Uro­czy­stość Trzech Kró­li w 1936 roku na Osie­dlu ofi­cer­skim w Kra­ko­wie i został ochrzczo­ny w para­fii św. Miko­ła­ja przy ul. Koper­ni­ka 9. Jego ojciec, rodo­wi­ty war­sza­wiak był przed­wo­jen­nym kapi­ta­nem sape­rów, potom­kiem sta­rej litew­skiej szlach­ty her­bu Łodzia. Mat­ka, Anna Maria z d. Mak­sy­mo­wicz była skrzy­pacz­ką, nauczy­ciel­ką śpie­wu. Naj­pierw uczęsz­cza­ła do semi­na­rium muzycz­ne­go we Lwo­wie, a następ­nie ukoń­czy­ła muzy­ko­lo­gię na Uni­wer­sy­te­cie Jagiel­loń­skim. Stu­dio­wa­ła tak­że filo­zo­fię i astro­no­mię. Mia­ła spo­re zasłu­gi w powsta­niu Domu Żoł­nie­rza w daw­nej woj­sko­wej ujeż­dżal­ni koni, póź­niej­szej ope­ret­ki, gdzie pozna­ła swo­je­go męża.

Maki­no miał dwie sio­stry: Marię Danu­tę i Tere­sę Annę oraz bra­ta Zbysz­ka. Wycho­wa­ni w rygo­rze i kul­cie war­to­ści takich jak Bóg, Honor i Ojczy­zna, wynie­śli z domu sza­cu­nek do ludzi i obo­wią­zek dzia­ła­nia na rzecz dobra wspól­ne­go. W cza­sie woj­ny, gdy żyło im się bar­dzo bied­nie, obaj bra­cia tra­fi­li pod opie­kę SIEMACHY. Naj­pierw zamiesz­ka­li w domu ks. Sie­masz­ki przy ul. Dłu­giej 42, a następ­nie w zakła­dzie filial­nym w Czer­nej koło Krze­szo­wic. Z tych cza­sów śp. Alek­san­der zacho­wał we wdzięcz­nej pamię­ci ks. dyrek­to­ra Albi­na Mały­sia­ka, wycho­waw­ców i kole­gów, z któ­rych wie­lu zosta­ło arty­sta­mi, lite­ra­ta­mi i wybit­ny­mi spe­cja­li­sta­mi w róż­nych dzie­dzi­nach. Wspo­mi­nał gry i zaję­cia edu­ka­cyj­ne, patrio­tycz­ne pio­sen­ki, pie­sze wędrów­ki po oko­licz­nych lasach i basen, w któ­rym nauczył się pływać.

Po ukoń­cze­niu tech­ni­kum Alek­san­der Koby­liń­ski odsłu­żył trzy lata i sześć dni w mary­nar­ce wojen­nej. Po powro­cie z woj­ska zda­rzył mu się nie­zwy­kły epi­zod z koniem, na któ­rym wje­chał do hote­lu Cra­co­via. Prze­sie­dział za to 1,5 roku za krat­ka­mi. Mówił, że wię­zie­nie w Tar­no­wie nauczy­ło go na wszyst­ko patrzeć sercem.

W 1975 roku roz­po­czął karie­rę arty­stycz­ną. Wpły­nął na to jego przy­ja­ciel Jerzy Hara­sy­mo­wicz, któ­ry nadał mu pseu­do­nim Maki­no i napi­sał tek­sty do wie­lu pio­se­nek. Z zespo­łem „Andru­sy” Alek­san­der Koby­liń­ski obje­chał nie­mal cały świat. W cią­gu 50 lat zagrał 6 tys. kon­cer­tów. Lubił pod­kre­ślać, że Andrus to cwa­niak, ale hono­ro­wy, wia­de­recz­ko bab­ci wynie­sie na czwar­te pię­tro, węgiel zwa­li do piw­ni­cy, porą­bie drew­na na opał. Kole­gom z zespo­łu nada­wał zabaw­ne pseu­do­ni­my: Hra­bia Mon­te Chri­sto, Paga­ni­ni, Tora­na­ga, Klau­diusz, Antek Bala­ga z rodzi­ny poła­ma­nych pło­tów czy Bubuś Amo­ros. W swo­im reper­tu­arze miał ponad 100 pio­se­nek o Kra­ko­wie. Przy nada­rza­ją­cych się oka­zjach kwe­sto­wał na odno­wę zabyt­ków i reno­wa­cję nagrob­ków na Rako­wi­cach. Nie­zli­czo­ną ilość razy wyko­nał na gita­rze numer z dzwo­nem Zyg­mun­ta. Napi­sał muzy­kę do hym­nu Cra­co­vii, któ­rej był zago­rza­łym kibi­cem. Za ser­ce odda­ne mia­stu i jego miesz­kań­com, w 2022 roku otrzy­mał medal Cra­co­viae Merenti.

Jako senior nie­co się ustat­ko­wał. Po zabie­gu wsz­cze­pie­nia roz­rusz­ni­ka ser­ca rzu­cił pale­nie papie­ro­sów i rza­dziej się­gał po alko­hol, bo mówił, że ma „nad­pi­te” do przo­du. Wciąż jed­nak wystę­po­wał na sce­nie i anga­żo­wał się w życie swo­jej uko­cha­nej SIEMACHY, będąc żywym pomo­stem do jej historii.

Olek nie zno­sił prze­py­chu i blich­tru, sam żył skrom­nie. Nie przy­kła­dał wagi do pie­nię­dzy. Byle star­czy­ło — jak mawiał — na pół litra i kilo zwy­czaj­nej. Uwa­żał się za tra­dy­cjo­na­li­stę. Był bar­dzo wraż­li­wy i sil­nie przy­wią­za­ny do swo­ich korze­ni rodzin­nych. Chciał być pocho­wa­ny z bab­cią w gro­bie z napi­sem — Maki­no. Miał w sobie nie­zwy­kłą szla­chet­ność. Wyso­ko cenił dane sło­wo, brzy­dził się kłam­stwem. 22 mar­ca tego roku, w koście­le Mariac­kim wziął ślub z Alek­san­drą. Widzia­łem, że był tym poru­szo­ny do głę­bi. Nie mógł się docze­kać spo­tka­nia z Jezu­sem w Eucha­ry­stii. Pod­czas przy­ję­cia wesel­ne­go w restau­ra­cji Gali­cyj­skiej grał na gita­rze i śpie­wał swo­je naj­więk­sze szla­gie­ry. Jego ostat­ni instru­ment był pre­zen­tem od SIEMACHY. Kon­cer­to­wał na nim jesz­cze tydzień przed śmiercią.

Śp. Alek­san­der Koby­liń­ski, zwie­rzy­niec­ki andrus był posta­cią ana­chro­nicz­ną i sam sie­bie nazy­wał gatun­kiem ende­micz­nym. Repre­zen­to­wał świat, któ­re­go już nie ma. Mimo burz­li­we­go życia odczu­wał przy­wią­za­nie do tra­dy­cyj­nych war­to­ści. Były to nie tyle kon­ser­wa­tyw­ne zaklę­cia uku­te przez tzw. pra­wi­co­wych poli­ty­ków, ale wciąż żywe i zachwy­ca­ją­ce swym bla­skiem dobro, praw­da i pięk­no. W odróż­nie­niu od tych, któ­rzy mają peł­ną gębę reli­gii, Maki­no nosił Boga w sercu.

Jeże­li w klau­nie z przy­po­wie­ści Kier­ke­ga­ar­da o cyr­ku i poża­rze na wsi dostrze­że­my rysy Maki­no, to z pew­no­ścią będzie to ktoś, kto bie­gnie do świa­ta z dzie­cię­cą ufno­ścią i gło­si orę­dzie poko­ju. Wzy­wa do miło­ści, dia­lo­gu, sza­cun­ku dla myślą­cych ina­czej oraz tro­ski o dobro wspól­ne. Nade wszyst­ko zaś kocha ludzi. A wraz z nimi kocha swo­je miej­sce na zie­mi, język, zwy­cza­je, kul­tu­rę, plac na Sta­wach, wiel­bi swój umi­ło­wa­ny Kraków.

Jesz­cze nie­daw­no śpiewał:

Spa­ce­ru­ję po Krakowie,
Wszę­dzie urok, wszę­dzie czar,
Na Wawe­lu śpią królowie,
A na Ryn­ku ruch i gwar.
Wie­ża mariac­ka w koronie,
Któ­ra sre­brem w słoń­cu lśni,
Straż­nik trąb­kę ujął w dłonie
I nad mia­stem hej­nał brzmi.

I cóż z tego, że cza­sem ktoś wybuch­nie śmie­chem, zmarsz­czy czo­ło, ziew­nie z nudów, zagwiż­dże z dez­apro­ba­tą, krzyk­nie, że to bła­ze­na­da i do ser­ca wle­je zwąt­pie­nie. Maki­no ma na to zawsze jed­ną odpo­wiedź: „Idze, idze bajo­ku”. Amen.

/​ks. Andrzej Augustyński/
21 maja 2025, bazy­li­ka Mariac­ka w Krakowie 

Sza­now­ni Państwo,
Dro­dzy Przyjaciele,

spo­ty­ka­my się dziś w trud­nym i bole­snym momen­cie, by poże­gnać dro­gie­go nam Alek­san­dra Łodzia-Koby­liń­skie­go, zna­ne­go wie­lu jako Maki­no. Sto­imy tu w cie­niu żało­by, ale też w świe­tle wdzięcz­no­ści — aby poże­gnać czło­wie­ka któ­re­go głos, obec­ność i duch na zawsze pozo­sta­ną w naszej pamię­ci. Choć ser­ca prze­peł­nia smu­tek, Maki­no pozo­sta­je z nami. W pio­sen­kach, któ­re będzie­my śpie­wać, we wspo­mnie­niach, któ­re nie zga­sną, i na pew­no pozo­sta­nie w naszych opowieściach.

Maki­no … samo to imię wywo­łu­je uśmiech i nostal­gię. Dla nas wszyst­kich był przy­ja­cie­lem, brat­nią duszą. Czło­wie­kiem, któ­ry potra­fił roz­śmie­szyć, wzru­szyć, ale i powie­dzieć trud­ną praw­dę — zawsze z sza­cun­kiem, zawsze z klasą.

Dla mnie był tak­że kole­gą ze sce­ny, arty­stą, któ­re­go mia­łam zaszczyt zapo­wia­dać, przed­sta­wiać świa­tu, towa­rzy­szyć w chwi­lach, kie­dy jego pio­sen­ki pory­wa­ły tłu­my. Wystę­po­wa­li­śmy razem na estra­dzie. Zapo­wia­da­łam go pod­czas licz­nych wyda­rzeń kul­tu­ral­nych. I za każ­dym razem widzia­łam to samo — zachwyt w oczach publicz­no­ści, sza­cu­nek, podziw i głę­bo­kie poru­sze­nie, bo Maki­no był nie tyl­ko wyko­naw­cą — był gło­sem poko­leń, opo­wie­ścią zaklę­tą w dźwię­kach gita­ry i sło­wach, któ­re nio­sły praw­dę, dumę i pamięć.

Był czło­wie­kiem wyjąt­ko­wym — nie tyl­ko jako arty­sta, ale i jako czło­wiek. Skrom­ny, cie­pły, ser­decz­ny. Pełen poko­ry wobec życia, ale i odwa­gi wobec świata.

Był jak pieśń — moc­ny, szcze­ry, niezapomniany.

Sło­wa nie odda­dzą w peł­ni tego, co czujemy…

Maki­no nie zno­sił nadę­cia. Dla­te­go dziś pew­nie krzy­wi się, że sto­imy tu tak poważ­nie. Pew­nie wolał­by, żeby­śmy się śmia­li. Żeby ktoś rzu­cił dow­ci­pem, i to naj­le­piej nie­wy­bred­nym, bo Maki­no taki był, miał ten dar — mówił, co myślał. I myślał szyb­ciej, niż inni zdą­ży­li się oburzyć.

Dziś Kra­ków jest cich­szy, jak­by na chwi­lę wstrzy­mał oddech, ale Maki­no nie odszedł. On po pro­stu się tyl­ko nie­co oddalił…

Spo­czy­waj w pokoju.

Do zoba­cze­nia, Mistrzu

Iwo­na Cha­mie­lec, Wice­prze­wod­ni­czą­ca Rady Mia­sta Krakowa