Para­fia Mariac­ka roz­po­czę­ła pro­jekt „Dzie­dzic­two bazy­li­ki Mariac­kiej. Kon­ser­wa­cja ele­wa­cji wież kościo­ła i heł­mu wie­ży wyż­szej wraz z koro­ną kró­lew­ską”. Pierw­szym eta­pem jest kon­ser­wa­cja koro­ny kró­lew­skiej znaj­du­ją­cej się na igli­cy wie­ży wyż­szej kościo­ła Mariac­kie­go. Na pewien czas koro­na opu­ści­ła swo­je miejsce. 

Jak stwier­dza ks. inf. Dariusz Raś — archi­pre­zbi­ter bazy­li­ki Mariac­kiej „po 25 latach od ostat­niej reno­wa­cji koro­na wyma­ga inge­ren­cji kon­ser­wa­tor­skiej. Jest to dobry czas na tego typu dzia­ła­nie, ponie­waż w tym roku obcho­dzi­my 45. rocz­ni­cę wpi­sa­nia Histo­rycz­ne­go Cen­trum Kra­ko­wa na Listę Świa­to­we­go Dzie­dzic­twa Kul­tu­ro­we­go i Natu­ral­ne­go UNESCO. Poprzez cały pro­jekt chce­my pod­kre­ślić udział bazy­li­ki Mariac­kiej w tym wspa­nia­łym wyda­rze­niu. Posta­ra­my się, żeby koro­na była goto­wa na począ­tek września”.

Pra­ce kon­ser­wa­tor­skie roz­po­czę­ły się od ścią­gnię­cia zło­co­nej koro­ny z igli­cy meto­dą alpi­ni­stycz­ną i obej­mą wszyst­kie jej ele­men­ty, a klu­czo­wym dzia­ła­niem będzie jej pozło­ce­nie meto­dą gal­wa­nicz­ną. Jak zazna­cza Kata­rzy­na Paku­ła-Major – kon­ser­wa­tor zbio­rów arty­stycz­nych bazy­li­ki Mariac­kiej „Na obec­ny zły stan zacho­wa­nia koro­ny zło­ży­ły się m.in. natu­ral­ne pro­ce­sy degra­da­cji sub­stan­cji zabyt­ko­wej zwią­za­ne z loka­li­za­cją i eks­po­zy­cją oraz wpływ warun­ków atmos­fe­rycz­nych”. Celem prac kon­ser­wa­tor­skich jest zaha­mo­wa­nie pro­ce­su nisz­cze­nia oraz przy­wró­ce­nie peł­nych walo­rów este­tycz­nych obiektu.

Spo­śród firm, któ­re zgło­si­ły się w ramach prze­tar­gu wybra­no kon­sor­cjum firm: CONEKS Sp. z o.o. Sp. k. z War­sza­wy, Zakład budow­la­ny „Sza­rek” Cze­sław Sza­rek z Nowe­go Sącza oraz Kom­plek­so­wa Obsłu­ga Inwe­sty­cji Dawid Szlach­ta z Krze­szo­wic. Kie­row­ni­kiem prac kon­ser­wa­tor­skich został dr hab. Jaro­sław Ada­mo­wicz, a Inspek­to­rem Nad­zo­ru Kon­ser­wa­tor­skie­go – Kata­rzy­na Pakuła-Major.

Pod­czas reno­wa­cji koro­ny rów­no­le­gle pro­wa­dzo­ne będą dzia­ła­nia przy poszcze­gól­nych ele­men­tach wie­ży. Kon­ser­wa­cji pod­da­ne zosta­ną drew­nia­ne pode­sty wokół igli­cy, ele­men­ty kamien­ne i cegla­ne na całej powierzch­ni wie­ży oraz poszy­cie dacho­we. Pro­jekt „Dzie­dzic­two bazy­li­ki Mariac­kiej. Kon­ser­wa­cja ele­wa­cji wież kościo­ła i heł­mu wie­ży wyż­szej wraz z koro­ną kró­lew­ską” obej­mu­je lata 2023–2025.

Koro­na królewska 

Na mie­dzio­ry­cie Vische­ra Meria­na z oko­ło 1610 roku przed­sta­wio­ny został widok kościo­ła Mariac­kie­go z wie­żą hej­na­ło­wą jesz­cze bez koro­ny. Poja­wi­ła się ona na igli­cy heł­mu dopie­ro w roku 1628. Jej powsta­nie zwią­za­ne jest z obja­wie­nia­mi wło­skie­go jezu­ity ojca Giu­lio Man­ci­nel­le­go, w któ­rych Mary­ja pole­ca nazy­wać się Kró­lo­wą Pol­ski. Koro­na pier­wot­nie wyko­na­na zosta­ła z drew­na w pra­cow­ni sto­la­rza Endris­sa, obi­ta bla­chą i poma­lo­wa­na zło­tą far­bą. Następ­ną, zacho­wa­ną do dziś koro­nę wyko­na­no w roku 1666, a więc w dzie­sią­tą rocz­ni­cę lwow­skich ślu­bów kró­la Jana Kazi­mie­rza (1656) i ofi­cjal­ne­go już ogło­sze­nia Maryi Patron­ką i Kró­lo­wą Pol­ski. Mie­dzia­na koro­na z 1666 roku jest naj­praw­do­po­dob­niej kopią koro­ny z roku 1628. Pra­ca­mi zaję­li się głów­nie kup­cy kra­kow­scy: Piotr Anto­ni Pesta­lo­ci i Jan Olszowiec.

Koro­na waży ok. 350 kg, ma ok. 320 cm śred­ni­cy, a jej wyso­kość to ok. 120 cm. Skła­da się z ośmiu nie­re­gu­lar­nych czę­ści, zlu­to­wa­nych w naroż­ni­kach. Poszcze­gól­ne boki koro­ny róż­nią się mię­dzy sobą dłu­go­ścią. Jej kry­zę sta­no­wi ośmio­bok. Z każ­de­go boku koro­ny wyra­sta­ją roz­bu­do­wa­ne for­my w kształ­cie liści na gałę­ziach. Na każ­dym z ośmiu więk­szych liści środ­ko­wych przy­mo­co­wa­ne zosta­ły pół­ko­li­ste for­my. Nie wszyst­kie z nich są ory­gi­nal­ne, nie­któ­re zosta­ły wymie­nio­ne na nowe pod­czas prac kon­ser­wa­tor­skich w 1913 roku. Część z pół­ko­li­stych form posia­da cie­ka­we deko­ra­cje wyko­na­ne meto­dą ryto­wa­nia i try­bo­wa­nia. Oprócz orna­men­ty­ki wień­co­wo-liścia­stej, widocz­ne są tak­że moty­wy heral­dycz­ne, mają­ce swój rodo­wód w gmer­kach miesz­czań­skich. Jed­na z tabli­czek posia­da try­bo­wa­ny orna­ment z her­bem Kra­ko­wa, kolej­na – gmerk Jana Olszo­wi­ca. Naj­bar­dziej deko­ra­cyj­ną jest tablicz­ka z her­bem Pio­tra Anto­nie­go Pesta­lo­cie­go. Oprócz tych deko­ra­cji koro­na posia­da na czę­ści obrę­czo­wej jed­ne­go z seg­men­tów ryto­wa­ną inskryp­cję odno­szą­cą się do dato­wa­nia „AD 1666 HP”, dru­gi mono­gram nale­ży nato­miast łączyć z ano­ni­mo­wym mistrzem – mono­gra­mi­stą – któ­ry wyko­nał koro­nę wieżową.

Koro­nę pod­da­wa­no kil­ku­krot­nym kon­ser­wa­cjom. Nale­ży wymie­nić m.in. tę z roku 1843, któ­ra udo­ku­men­to­wa­na jest w posta­ci inskryp­cji wybi­tej pun­cą na jed­nym boku kry­zy koro­ny. Pod­czas kolej­nej kon­ser­wa­cji w latach 1912–1913 seg­men­ty koro­ny od stro­ny wewnętrz­nej otrzy­ma­ły tzw. nowe uzbro­je­nie, przez co zmie­nio­no jej kształt i wiel­kość. Następ­na kon­ser­wa­cja odby­ła się pod koniec lat 70. XX wie­ku. Pod­czas tych kon­ser­wa­cji koro­na zło­co­na była meto­dą płat­ko­wą. Ostat­nie pra­ce mia­ły miej­sce w 1999 roku. Pod­czas nich odno­wio­na zosta­ła kon­struk­cja nośna, a koro­na zosta­ła pozłocona.

fot. ks. Sewe­ryn Puchała